Kendi Diliyle Kavrulmak
Kemal Ateş’in Kendi Diliyle Kavrulmak kitabı dilbilgisi kuralları, dil yanlışları, karıştırılan sözcükler gibi konularda kapsamlı bir kılavuz niteliğinde. Türkçeye bir ömür vermiş yazar, bir yandan somut örneklerle okurların yararlanabileceği bir kılavuz hazırlarken diğer yandan dil devrimini karalamaya çalışanların foyasını meydana çıkarıyor.
“Karşısındakini Aşağılamak İçin Dilbilgisini Kullananlar Dile En Çok Zarar Verenlerdir”
Uzun yıllar Ankara Üniversitesi Türk Dili Bölümü Başkanı olarak görev yapan Kemal Ateş, dil tartışmalarında hoşgörüyü elden bırakmamak ve dilbilgisini bir kavga aracı olarak kullanmamak gerektiğini belirtiyor: “Yanlışları gösterirken, niyetiniz gerçekten bir yanlışa dikkat çekmek mi, yoksa dili bahane ederek birini bozmak, harcamak mı ya da neler neler bildiğinizi göstermek mi? İşi dil zaptiyeliğine götürenler, dile çok zarar verirler, zenginleşmeyi, yeni sözcükleri önleyebilirler.”
“Atıyorum” Demek Yanlış mı?
Kemal Ateş’in bu hoşgörülü bakış açısı özellikle gençler söz konusu olduğunda daha çok ortaya çıkıyor. Ateş farzımuhal, faraza, mesela demek yerine "atıyorum" diyen gençlere kızmadığını belki de onların dilimize yeni bir sözcük kazandıracağını söylüyor.
Karıştırılan Sözcükler
Kendi Diliyle Kavrulmak’ta sıklıkla karıştırılan sözcükler ve doğru kullanımlarıyla ilgili ayrıntılı bilgi de yer alıyor:
- Şeb-i Arus / Şeb-i Aruz (doğrusu Şeb-i Arus)
- Eskaza / ezkaza (doğrusu ezkaza),
- Hak etmek / hakketmek (hakketmek ağaca ya da maden üzerine kazımak anlamına gelir),
- Eşgâl / eşkâl (doğrusu eşkâl),
- Yakînen / yakından (yakînen şüphesiz, mutlaka anlamına gelir),
- Madden / maddeten (doğrusu maddeten).
70 Yıllık Yalanlar
Dil devrimini karalayanlara karşıysa aynı hoşgörüyü göstermiyor Kemal Ateş. Yazar, yıllardır uyarsa da "Kabataş yalanı" veya "camide bira içtiler" yalanı gibi dil devrimi konusunda da kasıtlı olarak bazı yalanların sürdürüldüğünü belirtiyor. Bu yalanlar öyle çok yineleniyor ki bugün bile pek çok kişi bu yalanları doğru sanıyor. Kitapta dil devrimini karalamak için 70 yıldır kullanılan iki ana yalandan söz ediliyor:
1-) Türk Dil Kurumu’nun şapka işaretlerini kaldırdığı yalanı:
Murat Bardakçı: “… üstelik kelime uydurmakla kalmayıp şimdi olduğu gibi eskiden de akıllarına estiğinde imlâ ile oynayanlar, bir ara şapka işaretini kaldırıp ‘mirasçı’ demek olan ‘vâris’i bacaktaki ‘varis’ yapma kerâmetini gösteren bunlardı.”
Kemal Ateş: “Murat Bey, daha önce de yazdım, adına şapka dedikleri düzeltme işaretini TDK hiçbir zaman kaldırmadı. Benim Dil Hurafeleri’nde de yazdığım onlarca hurafeden biridir bu. Sizler yüzünden inanın elime davul alıp dersliklerde, dergâhta, bargâhta, sokaklarda davulun tokmağına güm güm vurarak, 'Ey ahali adına şapka dedikleri işaret hiçbir zaman kaldırılmadı' demek geçiyor içimden.”
2-) Gökkonutsal Avrat, Ulusal Düttürü, Oturgaçlı Götürgeç:
Kemal Ateş, zamanında Nihat Sami Banarlı, Halide Nusret Zorlutuna gibi kişilerin espri olarak uydurduğu bazı sözcüklerin dil devimi karşıtlarınca Türk Dil Kurumu tarafından önerilmiş gibi sunularak dil devriminin karalanmaya çalışıldığını anlatıyor. Dil devrimi karşıtlarının düşüncelerine dayanak yaptıkları bu sözcüklerden bazıları:
Hostes: Gökkonuksal avrat
İstiklal Marşı: Ulusal düttürü
Otobüs: Oturgaçlı götürgeç
Yumurta: Tavuksal fırlatı
Kemal Ateş, sürekli gündeme getirilen tüm bu iftiralara rağmen, bugün devrim karşıtlarının bile kullandığı etki, tepki, bakan, başbakan, öğretmen, öğrenci, gelişme, iletişim gibi sözcüklerin varlığının devrimin ne kadar başarılı olduğunu gösterdiğini belirtiyor.
Kabak Tadı Veren Klişeler
Kemal Ateş, Türkçenin en büyük sorunlarından birisinin haberlerdeki klişeleşmiş dil yanlışları olduğunu belirtiyor. Klişe sözleri muhabirler bazen ilgi çekmek için bazen de bilmediklerinden kullanıyorlar: İmza atmak, bomba gibi düşmek, tavan yapmak, ezber bozmak… Ateş, “Gaziantep yeni bir cinayete ev sahipliği yaptı”, “Komşumuz Yunanistan’da gerilim tavan yaptı” gibi bu tür haber dilinden örnek manşetler de vererek eleştirilerini somutlaştırıyor.
Bir öykü kitabı gibi akıp giden ancak bir başvuru kitabı gibi sıklıkla yeniden taranacak bir kılavuz Kendi Diliyle Kavrulmak. Dille ilgilenenlerin ötesinde Türkçe okuyup yazan herkesin mutlaka okuması gereken bir rehber.
Kemal Ateş’in Kendi Diliyle Kavrulmak kitabını indirimli fiyat ve avantajlı kargo seçeneğiyle satın almak için tıklayın.