Rize’ye Çay Cumhuriyetle Geldi

Turgut Özakman, Cumhuriyet kitabında ülkenin ekonomik olarak yeniden yapılandırılmasına ve tarım politikalarına ilişkin çalışmalara da değinilir.

Kitapta anlatıldığına göre cumhuriyetin ilanının üzerinden henüz üç ay geçmişken 6 Şubat 1924 tarihinde Meclis’in gündemine Rize ve çevresinde çay ve narenciye yetiştirilmesiyle ilgili bir kanun tasarısı gelmişti. Tarım Genel Müdürü Zihni Derin’in hazırladığı bir kanundu bu. Anadolu bölge bölge gözden geçirilmiş, köylüyü yaşatıp kalkındırmak için yollar aranmış, birçok ön çalışma yapılmıştı. Kanun bu çabalardan birinin ürünüydü.

Zihni Bey’in payına bir yıl önce yoksulluk içinde yüzen Doğu Karadeniz Bölgesi düşmüş, Rize’ye gitmiş, birkaç meraklının Batum’dan getirdiği çay fidanlarının tuttuğunu görünce çok heyecanlanmıştı. Çevrenin kalkınmasını sağlayacak bir imkândı bu. Hemen Batum’a gidip çay bahçelerini, fabrikalarını gezmiş, çay tohum ve fidanları, bazı meyve çeşitleri ile dönmüş, bir fidanlık kurmuştu. Sağlanan 500.000 çay tohumu fidan haline getirilip halka dağıtılmış ama ilgi görmemişti. Halkın bilmediği, tanımadığı bir şeydi çay tarımı. Çok emek ve zaman istiyordu.

Oysa iklim ve toprak özellikle çay tarımı için çok elverişliydi. Rize için büyük bir kurtarıcıydı. Zihni Bey çay tarımını kabul ettirmekte başarı sağlayamamıştı. Mücadeleyi bırakmayı düşünmedi. Ankara’ya dönünce Bakanı ve Meclis’teki Rize milletvekillerini bilgilendirdi. Kanunu hazırladı.

Kanun Meclis’ten geçtiği zaman büyük bir huzur duydu. Elbette kanundan sonra çok uzun çalışmalar yapılması gerekti, ancak uzun yıllar sonunda çay üretimi yaygınlaştı ve yoksullukla boğuşan Rize’nin ekmek kapısı oldu.

Çay, cumhuriyet rejiminin Rize’ye ilk hediyesi olmuştu.

Turgut Özakman’ın iki kitaplık Cumhuriyet romanı 28 Eylül 1922 – 29 Ekim 1923 (Birinci Kitap) ve 29 Ekim 1923 – 10 Kasım 1938 (İkinci Kitap) arasındaki on beş yıllık cumhuriyet dönemini anlatır. “Tarihimizi doğru bilirsek, aramızdaki anlaşmazlıkların çoğu sona erer” diyen Özakman’ın belgeler ışığında hazırlanan iki ciltlik başyapıtını mutlaka ama mutlaka okumalısınız.

İndirimli fiyat ve avantajlı kargo seçeneği ile isterseniz bu bölümün geçtiği Cumhuriyet - İkinci Kitabını, isterseniz iki kitabın bir arada sunulduğu Cumhuriyet – Birinci ve İkinci Kitap Setini satın alabilirsiniz.